Νίκος Καζαντζάκης, ο ταλαντούχος εωσφοριστής (Θεόσοφος και Τέκτονας)

Μαρτίου 04, 2021

Εισαγωγή

Το παρακάτω κείμενο προβάλλει μια διάσπαση ανάμεσα στη λογοτεχνική αξία του Καζαντζάκη και τη φιλοσοφική/ιδεολογική του υποβάθρωση. Βασικός πυλώνας είναι η ιδέα ότι ο Καζαντζάκης δεν ήταν απλώς ένας λογοτέχνης, αλλά ένας «εωσφοριστής» μιας συγκεκριμένης συγκρητιστικής και αποκρυφιστικής παράδοσης (Θεοσοφία, Τεκτονισμός), η οποία:

1. Διαποτίζει το έργο του με συγκεκριμένες ιδέες (π.χ. εξέλιξη μέσω πόνου, ολοκλήρωση μέσω αντιθέτων, υποταγή της προσωπικότητας).

2. Το έργο του αποτελεί αντικείμενο καπήλευσης από την "Νέα Ακρόπολη", η οποία χρησιμοποιεί τη "γοητεία" της γλώσσας και τις "ηρωικές" ιδέες του για ιδεολογική χειραγώγηση και δημιουργία μιας "σεκταριστικής" λογικής.

Καζαντζάκης, ο ηρωικός τρόπος ζωής και η εκμετάλλευση του από τη Νέα Ακρόπολη

Η φιλοσοφία και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη έχουν επηρεάσει γενιές αναγνωστών με το όραμα ενός ανθρώπου που αγωνίζεται διαρκώς για την προσωπική και πνευματική του ελευθερία, την αυτοπραγμάτωση και την υπέρβαση των περιορισμών της καθημερινότητας (Καζαντζάκης, 1948). Η έννοια του ηρωικού τρόπου ζωής, όπως περιγράφεται στην Ασκητική, προβάλλει την αυτοθυσία, τον αγώνα ενάντια στον εαυτό και την αφοσίωση σε υψηλότερα ιδανικά. Παρά το φιλόδοξο αυτό όραμα, η φιλοσοφία του έχει καπηλευτεί από σύγχρονες ομάδες τύπου Νέας Ακρόπολης για ιδεολογική χειραγώγηση και οικονομική εκμετάλλευση των μελών τους (JAL, [n.d.]).

Η Νέα Ακρόπολη ως σεκταριστική οργάνωση

Παρουσιαζόμενη ως φιλοσοφική και εκπαιδευτική κοινότητα, η Νέα Ακρόπολη λειτουργεί με χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε σεκταριστικές οργανώσεις, όπου η συλλογική αφοσίωση υπερβαίνει την κριτική σκέψη και την προσωπική αυτονομία (Singer, 2003; Lalich, 2004).

Μέσα από τη διάδοση της έννοιας του ηρωικού τρόπου ζωής, τα μέλη ενθαρρύνονται να θυσιάζουν προσωπικές ανάγκες, οικονομικούς πόρους και συναισθηματική ενέργεια για το καλό της οργάνωσης, συχνά παραβλέποντας τις πραγματικές συνέπειες αυτής της θυσίας.

Η σύνδεση του ηρωικού τρόπου ζωής με τη φιλοσοφία του Νίτσε και την έννοια του υπεράνθρωπου (Nietzsche, 1883–1885) ενισχύει ιδέες μεγαλομανίας και υπεροχής, οι οποίες στην ψυχιατρική θεωρία θεωρούνται πρώιμα συστατικά ψυχολογικής δυσλειτουργίας. Το αποτέλεσμα είναι τα μέλη να ταυτίζουν το καλό της ανθρωπότητας με το καλό της οργάνωσης, χάνoντας την κριτική τους ικανότητα και την προσωπική τους αυτονομία.

Ψυχολογία του φανατισμού και χειραγώγηση

Η ψυχολογία του φανατισμού καταδεικνύει ότι όταν η ατομική κρίση υποταχθεί σε συλλογικές αξίες, η προσωπική αυτονομία καταρρέει και η θυσία θεωρείται υπέρτατο αγαθό, ανεξαρτήτως των πραγματικών συνεπειών για το άτομο (Hassan, 1988; Lifton, 1989). Στην περίπτωση της Νέας Ακρόπολης, η έννοια του ηρωικού τρόπου ζωής συνδέεται με τον προσηλυτισμό, την οικονομική εκμετάλλευση και τον ψυχολογικό έλεγχο, δημιουργώντας περιβάλλον κοινωνικής πειθάρχησης και ιδεολογικής πλάνης.

Ο εθελοντισμός, όπως προβάλλεται από την οργάνωση, αποτελεί παράδειγμα κατευθυνόμενης θυσίας: τα μέλη μαθαίνουν να θυσιάζουν τον εαυτό τους για το καλό της οργάνωσης, ενώ η έννοια του "πλησίον" μετατρέπεται σε εργαλείο για την επίτευξη ιδεολογικών στόχων. Αυτή η διαδικασία δημιουργεί έναν τοξικό αλτρουισμό, όπου το πρόσκαιρο όφελος καρπώνεται μόνο από την οργάνωση, ενώ τα ίδια τα μέλη και η κοινωνία θυσιάζονται για ένα μελλοντικό, αόριστο όραμα.

Οι κίνδυνοι της καθημερινής αυτοθυσίας που ονομάζουν εθελοντισμό.

Ο εθελοντισμός, όπως προβάλλεται από την οργάνωση, αποτελεί παράδειγμα της κατευθυνόμενης θυσίας: το μέλος μαθαίνει να θυσιάζει τον εαυτό του για το καλό της οργάνωσης, ενώ η έννοια του "πλησίον" μετατρέπεται σε εργαλείο για την επίτευξη ιδεολογικών στόχων. Το αποτέλεσμα είναι μια μορφή τοξικού αλτρουισμού, όπου το άτομο χάνει την προσωπική του αυτονομία και υποτάσσεται σε μια πλάνη ιδεολογικής υπεροχής, πιστεύοντας ότι υπηρετεί το καλό της ανθρωπότητας.

Η έννοια της καθημερινής αυτοθυσίας είναι εγγενώς προβληματική: οι μακροχρόνιες θυσίες οδηγούν σε σωματική και ψυχική φθορά, με αρνητικές συνέπειες για τους ίδιους τους θυσιαστές και όσους εξαρτώνται από αυτούς. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μητέρα που θυσιάζεται συνεχώς για το παιδί της: οι στερήσεις που επιβάλλει στον εαυτό της δημιουργούν προβλήματα ψυχοσωματικής υγείας, τα οποία μεταφέρονται στο παιδί, υπονομεύοντας τελικά τον σκοπό της θυσίας.

Όταν η έννοια αυτή εκμεταλλεύεται από σεκταριστικές οργανώσεις τύπου Νέας Ακρόπολης, η αυτοθυσία μετατρέπεται σε εργαλείο προσηλυτισμού, οικονομικής εκμετάλλευσης και χειραγώγησης, καθιστώντας τα μέλη ανίκανα να διακρίνουν την προσωπική τους πραγματικότητα από τις επιταγές της οργάνωσης.

Η μελέτη της Νέας Ακρόπολης ως σεκταριστικής εκμετάλλευσης φιλοσοφικών ιδεών αναδεικνύει τη λεπτή ισορροπία μεταξύ ιδεαλισμού και χειραγώγησης. Τονίζει την ανάγκη διατήρησης της προσωπικής και πνευματικής αυτονομίας ως αντίδοτο στην ψυχολογική επιβολή. Η κριτική ανάγνωση του έργου του Καζαντζάκη, σε συνδυασμό με τη γνώση των μηχανισμών χειραγώγησης των σεκτών, αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την προστασία της ελευθερίας του ατόμου και την πρόληψη της εκμετάλλευσης του ιδεαλισμού των νέων.

Η Φιλοσοφική Προέλευση: Θεοσοφία και Τεκτονισμός

Το παρακάτω κείμενο υποστηρίζει ότι για να κατανοήσει κανείς πλήρως τον Καζαντζάκη, πρέπει να εμβαθύνει στις επιρροές του.

· Η Θεοσοφία της Μπλαβάτσκι: Παρουσιάζεται ως ο κύριος πυρήνας. Βασικά στοιχεία που αποδίδονται σε αυτήν και βρίσκονται στον Καζαντζάκη είναι:

· Πανθεϊσμός ("Εν Τό Παν"): Ο Θεός είναι η ουσία όλων των πραγμάτων. Όλο το Σύμπαν είναι μια θεϊκή ουσία που εξελίσσεται.

· Κοσμογένεση & Ανθρωπογένεση: Μια ιεραρχική διαδικασία εξέλιξης (ορυκτά -> φυτά -> ζώα -> άνθρωποι -> θεοί) μέσω της μετενσάρκωσης.

· Νόμος του Κάρμα: Ο νόμος της δράσης και αντίδρασης που ρυθμίζει την εξέλιξη.

· Στόχος η Νιρβάνα: Η απελευθέρωση από τον κύκλο των μετενσαρκώσεων και η ένωση με το Απόλυτο.

· Ο Τεκτονισμός: Αναφέρεται ως ένα άλλο κανάλι μύησης σε μυστικιστικές και συμβολικές παραδόσεις, που ενισχύει την ιδέα μιας εσωτερικής πνευματικής αναζήτησης.

Σύνδεση με το Έργο: Η "Ασκητική" παρουσιάζεται όχι ως ένα απλό φιλοσοφικό δοκίμιο, αλλά ως το "ευαγγέλιο" αυτής της παράδοξης. Οι έννοιες του "αγώνα", της "υπέρβασης" και της "εξέλιξης" ερμηνεύονται μέσα από αυτό το πρίσμα.

Ένα σημαντικό απόσπασμα από το βιβλίο "Ασκητική" που πολλοί σπεύδουν να αποκαλέσουν σύγχρονο "ευαγγέλιο".
«Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή. Ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η επιστροφή· ταυτόχρονα το ξεκίνημα κι ο γυρισμός· κάθε στιγμή πεθαίνουμε. Γι’ αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της ζωής είναι ο θάνατος. Μα κι ευτύς ως γεννηθούμε, αρχίζει κι η προσπάθεια να δημιουργήσουμε, να συνθέσουμε, να κάμουμε την ύλη ζωή· κάθε στιγμή γεννιούμαστε. Γι’ αυτό πολλοί διαλάλησαν: Σκοπός της εφήμερης ζωής είναι η αθανασία.
Στα πρόσκαιρα ζωντανά σώματα τα δυο τούτα ρέματα παλεύουν: α) ο ανήφορος, προς τη σύνθεση, προς τη ζωή, προς την αθανασία·β) ο κατήφορος, προς την αποσύνθεση, προς την ύλη, προς το θάνατο. Και τα δυο ρέματα πηγάζουν από τα έγκατα της αρχέγονης ουσίας. Στην αρχή η ζωή ξαφνιάζει· σαν παράνομη φαίνεται, σαν παρά φύση, σαν εφήμερη αντίδραση στις σκοτεινές αιώνιες πηγές· μα βαθύτερα νιώθουμε: η Ζωή είναι κι αυτή άναρχη, ακατάλυτη φόρα του Σύμπαντου. Αλλιώς, πούθε η περανθρώπινη δύναμη που μας σφεντονίζει από το αγέννητο στο γεννητό και μας γκαρδιώνει· φυτά, ζώα, ανθρώπους· στον αγώνα; Και τα δυο αντίδρομα ρέματα είναι άγια.
Χρέος μας λοιπόν να συλλάβουμε τ’ όραμα που χωράει κι εναρμονίζει τις δυο τεράστιες τούτες άναρχες, ακατάλυτες Ορμές· και με τ’ όραμα τούτο να ρυθμίσουμε το στοχασμό μας και την πράξη.
Χωρίς μάταιες ανταρσίες να δείς και να δεχθείς τα σύνορα του ανθρώπινου νου και μέσα στα αυστηρά του τα σύνορα αδιαμαρτύρητα, ακατάπαυτα να δουλεύεις. Να ποιο είναι το πρώτο σου χρέος! Καθαρά να ξεχωρίσεις και ηρωικά να δεχτείς τις πικρές τούτες γόνιμες σάρκα την σάρκα μας αλήθειες.
 Ο νους του ανθρώπου φαινόμενα μονάχα μπορεί να συλλάβει, ποτέ την ουσία και όχι όλα τα φαινόμενα παρά μονάχα τα φαινόμενα της ύλης και ακόμα στενότερα όχι καν τα φαινόμενα τούτης της ύλης παρά μόνο τους μεταξύ τους συνειρμούς. Οι συνειρμοί τούτοι δεν είναι πραγματικοί, ανεξάρτητοι από τον άνθρωπο, είναι και αυτοί γεννήματα του ανθρώπου, Και δεν είναι μόνο δυνατοί ανθρώπινοι παρά μονάχα οι πιο βολικοί για τις πρακτικές και τις νοητικές του ανάγκες. Μέσα στα σύνορα τούτα ο νους είναι  ο μόνος απόλυτος μονάρχης . Καμιά άλλη εξουσία στο βασίλειο του δεν υπάρχει. Υποτάσσω την ύλη, την αναγκάζω να γίνει καλός αγωγός του μυαλού μου, Χαίρομαι τα φυτά, τα ζώα, τους ανθρώπους, τους θεούς σαν παιδιά μου. Όλο το συμπάν το νοιώθω να συμφωλιάζει επάνω μου και να με ακολουθαεί σαν σώμα.
Σε άξαφνες φοβερές στιγμές αστράφτει μέσα μου,  «όλα τούτα είναι παιχνίδι σκληρό και μάταιο δίχως αρχή, δίχως τέλος, δίχως νόημα». Μα ξαναζεύουμε πάλι γοργά τον τροχό της ανάγκης και όλο το σύμπιαν ξαναρχινάει γύρα γύρω από την περιστροφή του. Πειθαρχεία! Να η ανώτερη αρετή! Έτσι μονάχα συζυγιάζεται η δύναμη με την επιθυμία και καρπίζει η προσπάθεια του ανθρώπου. Να πως με σαφήνεια και με σκληρότητα να καθορίζεις την παντοδυναμία του νου μέσα! Στα φαινόμενα και την ανικανότητα του νου πέρα από τα φαινόμενα, πριν να κινήσεις για την λύτρωση αλλιώς δεν μπορείς να λυτρωθείς.
Δεύτερο χρέος. Δεν δέχομαι τα σύνορα, δεν με χωρούν τα φαινόμενα, πνίγομαι, την αγωνία του την βαθιά αιματηρά να την ζήσεις, είναι το δεύτερο χρέος! Να υποτάξω την γη στο νερό, τον αγέρα, να νικήσω τον τόπο και τον καιρό. Να νοιώσω με ποιους νόμους αρμολογούνται και έρχονται και ξαναέρχονται οι αντικατοπτρισμοί.»
Αποδόμηση των μηνυμάτων που περνάει ο Καζαντζάκης στο παραπάνω απόσπασμα, μέσα από μια ομιλία του Γιάννη Γαραντζιώτη, πρώην διευθυντή της Νέας Ακρόπολης Θεσσαλονίκης: «Η Ασκητική τοῦ Καζαντζάκη από άλλη οπτική γωνία» 2/4 "Τι μας λέει τόσο ωραία ο Καζαντζάκης; Υπάρχει μια αρχέγονη ουσία από όπου πηγάζουν δυο δρόμοι - ρεύματα: Ένας της δημιουργίας και ένας της καταστροφής, του καλού και του κακού τα οποία αντιπαλεύουν μεταξύ τους όπως στο σύμβολο του Γιν  Γιάνγκ που είναι ένα μέρος μαύρο και ένα μέρος άσπρο με μια τελεία μαύρη στον άσπρο κομμάτι  και μια άσπρη στον μαύρο κομμάτι και αυτά εναλλάσσονται μέσα σε μια διαρκή μάχη. Η μάχη του καλού με το κακό όπου σύμφωνα με τον Καζαντζάκη, την ΘΕ και την ΝΑ, το κακό είναι η έλλειψη του καλού ή η απουσία του φωτός. Το φως είναι φωτόνια, είναι κύμα ενώ το σκοτάδι είναι έλλειψη φωτός, δεν υπάρχει  Το σκοτάδι δεν έχει υπόσταση είναι παρυπόσταη.  Όμως αν το σκοτάδι δεν έχει υπόσταση είναι αυθαίρετος ο ισχυρισμός ότι τα δύο αυτά ρεύματα αντιπαλεύουν. Είναι μια θέση την οποία έχει η ΘΕ και την έχει πάρει από διάφορες θρησκείες και προσπαθεί άκριτα να μας την περάσει. Και την περνάει πολύ ωραία ο Καζαντζάκης!
Ενώ με τον τρόπο που παρουσιάζει το καλό και το κακό μας βάζει σε μια θρησκευτική θεώρηση όπου τα δύο αυτά αντίδρομα ρέματα, αντιμάχονται και είναι και τα δυο άγια και ισάξια (βασική θεωρία της ΘΕ, ΝΑ). Στην συνέχεια προτρέπει αφού καταλάβουμε ότι υπάρχουν δύο ρεύματα να τα περάσουμε στην πράξη, στην καθημερινότητα μας. Όταν κάποιος το διαβάζει αυτό συνήθως το περνάει άκριτα. Σου μένουν τα ωραία λόγια, η ωραία αίσθηση που σου δημιουργείται χωρίς να καταλαβαίνεις ότι αυτά είναι μια ολόκληρη θεώρηση ζωής που θα πρέπει να την κάνεις στην πράξη, στην καθημερινότητα σου, δηλαδή κάτι που είναι πολύ σημαντικό που θα σε οδηγήσει στις σχέσεις με τους συνανθρώπους σου με μια συγκεκριμένη συμπεριφορά και άρα δεν θα έπρεπε να την δεχτείς άκριτα, θα έπρεπε να την κρίνεις πολύ βαθιά και όχι όπως λέει μέσα από την πειθαρχεία μόνο να προχωρήσεις (ταυτόσημη άποψη Καζαντζάκη, ΘΕ & ΝΑ).
Οι δύο αυτά δρόμοι - ρεύματα έχουν την αναγκαιότητα τους με σκοπό την εξέλιξη κάτι πολύ βασικό και για τις  θεωρίες της ΘΕ & ΝΑ.
Την λέξη ηρωικά θα την δούμε πολλές φορές σε όλο το κείμενο. Ακούγεται ωραία, να είμαστε γενναίοι, να έχουμε γενναία στάση ζωής  αλλά όχι μόνο αυτά γιατί η έννοια του ήρωα (βασική θεωρία της ΘΕ, ΝΑ )  έχει και την έννοια της καθημερνής θυσίας, να δίνει κάποιος και την ζωή του ακόμα για κάτι. Κάθε μέρα πρέπει να είμαστε ήρωες γιατί αυτό είναι το χρέος μας γιατί ο Θεός και ολόκληρο το σύμπιαν μέσα από εμάς και εμείς μέσα από αυτό συμπαλεύουμε για να εξελιχθούμε (βασική θεωρία της ΘΕ, ΝΑ).  Αναφέρει και  την θυσία της προσωπικότητας για το ευρύτερο καλό των συνανθρώπων μας, Αυτό όμως είναι ο φασισμός (ναζισμός)!  Φασισμός είναι η θυσία της προσωπικότητας για το ευρύτερο καλό της φυλής, εκμηδενίζοντας την αξία της προσωπικότητας. Η προσωπικότητα είναι για τον Καζαντζάκη, τον φασισμό, την ΘΕ και την ΝΑ ένα εργαλείο (ένα Black & Decker) που άμα χαλάσει δεν τρέχει και τίποτα. Δεν έχει αξία. Αξία έχει το πνεύμα που υπάρχει μέσα σε αυτή.
Στη συνέχεια βλέπουμε ότι όλα όσα γράφει είναι επηρεασμένα από τις διδασκαλίες της ΘΕ. Αναφέρει τα τέσσερα βασίλεια, ορυκτά , φυτά, ζώα και ανθρώπους και αναφέρει τους θεούς - όχι τον Θεό. Όλο το σύμπιαν είναι Ένα. Δεν είμαστε ο καθένας μια προσωπικότητα μοναδική και ανεπανάληπτη (βασικές θεωρίες της ΘΕ και της ΝΑ).  Μας προτρέπει σε πειθαρχεία χωρίς να μας λέει που πρέπει να πειθαρχούμε, αν δεν έχουμε την διάκριση να το καταλάβουμε μόνοι μας και αν κάπου πειθαρχήσαμε σε κάτι λάθος να το καταλάβουμε και να πάμε κάπου παρά πέρα.
Αναφέρει την λέξη λύτρωση που δεν την έχουμε στον Χριστιανισμό, έχουμε την λέξη συγχώρεση από τα λάθη που έχουμε κάνει. Να λυτρωθείς υπονοεί, μέσα από τις μετενσαρκώσεις να εξελιχθείς, να φτάσεις στο Νιρβάνα και τότε μόνο έχεις λυτρωθεί. (βασική θεωρία της ΘΕ, ΝΑ).
Ενώ το δεύτερο χρέος που αναφέρει μας θυμίζει την ΘΕ, ΝΑ όπου η βασική της ιδεολογία στηρίζεται πάνω στα τέσσερα στοιχεία της φύσης (γη, νερό, αέρας και φωτιά) και στην προτροπή να εμβαθύνει ο άνθρωπος στους ανεξερεύνητους νόμους του σύμπαντος.."    .
ΓΑΡΑΝΤΖΙΩΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ: «Η Ασκητική τοῦ Καζαντζάκη από άλλη οπτική γωνία». 4/4
"Αγάπα τον κίνδυνο! Τι είναι πιο δύσκολο; Αυτό θέλω πιο δρόμο να πάρεις; Τον πιο κακοτράχαλο ανήφορο. Αυτόν παίρνω και εγώ ακολουθά με. Να μάθεις να υπακούς.  Μονάχα αυτός που υπακούει σε ανώτερο του ρυθμό είναι ελεύθερος. Να μάθεις να προστάζεις μονάχα όποιος προστάζει είναι αντιπρόσωπος μου επάνω στην γη σε πλούτη. Να αγαπάς την ευθύνη να λες Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω την γη, αν δεν σωθεί, εγώ φταίω. Να αγαπάς τον κάθε άνθρωπο ανάλογα με την συνεισφορά του στον αγώνα. Μην ζητάς φίλους να ζητάς συντρόφους. Η μεγαλύτερη αμαρτία είναι η ευχαρίστηση. Που πάμε; Θα νικήσουμε;  Πότε;  Προς τι όλη τούτη η μάχη;  Σώπα οι πολεμιστές ποτέ δεν ρωτούν."
 -Τι σημασία έχει η προσωπικότητα του καθενός μας; Είναι σύντροφος στον αγώνα; Είναι ήρωας στην καθημερινότητα; Τα δίνει όλα σε αυτό το παιχνίδι προς τα επάνω για την εξέλιξη; Αν δεν τα δίνει τι είναι; Τίποτα δεν είναι!, Τι κάνει ο καθένας μας; Αγωνιζόμαστε; Βρισκόμαστε για να πολεμήσουμε για μια καλύτερη κοινωνία για να εξελιχθεί η κοινωνία να αναπτύξουμε τον θεό μέσα μας; Να κάνουμε τόσα άλλα.... Άντε και το κάναμε τι κοινωνία θα φτιάχναμε; Καλύτερη, όταν δεν θέλουμε συντρόφους, δεν θέλουμε φίλους δεν θέλουμε αγαπητικούς, θέλουμε μόνο συμπολεμιστές. Και αυτός ο πόλεμος πότε θα τελειώσει; Αυτό είναι το ερώτημα που κανένας φασίστας δεν μπορεί να απαντήσει γιατί πάντα θέλουν να βρίσκουν έναν εχθρό. Άντε και νίκησες! Μετά τι κάνεις; Θα εφεύρεις κάποιον εχθρό;
 "Μα μέσα μου μια κραυγή ανώτερη φωνάζει αθάνατη. Τι θέλοντας και μη είμαι και εγώ σίγουρα ένα κομμάτι από το ορατό και αόρατο σύμπιαν. Είμαστε ένα οι δυνάμεις που δουλεύουν εντός μου οι δυνάμεις που με σπρώχνουν και ζω, οι δυνάμεις που με σπρώχνουν και πεθαίνω είναι σίγουρα και δικές Του δυνάμεις. Δεν είμαι ένα μετέωρο αρρίζωτο στον κόσμο. Είμαι χώμα από το χώμα Του και πνοή από την πνοή Του. Δεν οδεύω μοναχός δεν ελπίζω μοναχός δεν φωνάζω μοναχός Μια παράταξη μια χώρα του σύμπαντου φοβάται ελπίζει φωνάζει μαζί μου. Είμαι ένα πρόχειρο γιοφύρι  και κάποιος από πάνω μου περνάει και γκρεμίζομαι ξοπίσω του. Ένας αγωνιστής με διαπερνάει. Τρώω την σάρκα μου και το μυαλό μου. Να ανοίξει δρόμο να γλυτώσει από εμένα. Όχι εγώ, αυτός φωνάζει!"
 -Δηλαδή ο καθένας από εμάς είναι μια γέφυρα και τίποτα παραπάνω. Είμαστε απλά ένα εργαλείο σε αυτό το σχέδιο της εξέλιξης Ένα ακόμα λιθαράκι στην εξέλιξη. Τίποτα παραπάνω. Αυτό που μετράει είναι ο δρόμος ως σκοπός!
ΓΑΡΑΤΖΙΩΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ: «Η Ασκητική του Καζαντζάκη από άλλη οπτική γωνία». 1/3
Η ασκητική δεν μιλάει για φιλοσοφία αλλά για μια ολοκληρωτικού τύπου θρησκεία. Πρώτη αρχή για τον Καζαντζάκη δεν είναι η διάκριση όπως θα περίμενε να ακούσει κάποιος από κάποιο φιλόσοφο αλλά η πειθαρχεία. Που θα πειθαρχήσουμε αν δεν έχουμε διάκριση; Μετά θα έρθει η διάκριση; Και στον χριστιανισμό αλλά και στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία ανώτερη αρετή από την  διάκριση δεν υπάρχει, όλα τα άλλα έπονται δηλαδή υπομονή ταπεινότητα κλπ. Καμία αρετή χωρίς την διάκριση δεν έχει νόημα. Χρειάζεται δηλαδή η διάκριση για να μπορούμε να κρίνουμε τι είναι σωστό και τι είναι λάθος και τι δρόμο πρέπει να ακολουθήσουμε.
Τα βιβλία του Καζαντζάκη περιέχουν πολύ ωραία λογοτεχνικά λόγια, εκεί δεν μπορεί να τον κρίνει κανένας είναι άψογος. Μια ζωή αυτό αγωνιζόταν να κάνει, να φτιάξει ωραίες λέξεις, να φτιάξει ωραία γλώσσα και μέσα εκεί μας τύλιξε, μέσα στην ημιμάθεια μας τυλιχτήκαμε.
Η πανθρησκεία δημιουργεί έναν συγκρητισμό όχι συγκρίνω με ι (γιώτα) αλλά με η (ήτα)  όπου οι διάφορες θρησκείες συνταιριάζονται με σκοπό να πολεμήσουν αυτές που θεωρούν ότι είναι απόλυτες και δογματικοί κάτοχοι της αλήθειας (ο Χριστιανισμός είναι ο βασικός εχθρός τους).  Έτσι λοιπόν γίνεται συγκριτική μελέτη  διάφορων φιλοσοφικών ρευμάτων με σκοπό να δημιουργήσουν το στρατόπεδο της πανθρησκείας:  Παγκοσμιοποίηση στον οικονομικό τομέα, οικουμενισμός στον θρησκευτικό, νέα εποχή στο πολιτιστικό τομέα, νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων στον στρατιωτικό. Αυτό το συγκεντρωτικό και ολοκληρωτικό σύστημα της πανθρησκείας κάποια στιγμή θα χρειαστεί να έχει έναν παγκόσμιο ηγέτη θρησκευτικό και αυτό πολύ πιθανών να φέρει και έναν πολιτικό ηγέτη και έναν στρατιωτικό ηγέτη παγκόσμιο και μια δικτατορία, έναν μεγάλο αδελφό από επάνω μας να μας κατευθύνει ή έναν αντίχριστο.
 Η ιδεολογία που έχει ο Καζαντζάκης πηγάζει μέσα από την επαφή του με την Θεοσοφία, εξαιτίας του Άγγελου Σικελιανού ο οποίος ήταν θεόσοφος (ο ίδιος πιο πριν ήταν και τέκτονας). Επειδή οι τέκτονες είχαν έρθει σε επαφή με την Μπλαβάτσκι, ιδεολογικά συνταιριάζουν. Ο Καζαντζάκης στα επιστολόχαρτα του χρησιμοποιούσε το σύμβολο της ΘΕ, τον ουροβόρο όφι. Επίσης σε κάποια άλλα επιστολόχαρτα του, είχε τυπωμένο «ΕΝ ΤΟ ΠΑΝ». Όλα είναι Ένα, δηλαδή,  σύμφωνα με αυτή την αντίληψη ο Θεός είναι σε όλα τα πράγματα όχι σαν ενέργεια αλλά σαν ουσία, δηλαδή και το πιο ευτελές αντικείμενο έχει την ουσία του θεού μέσα του. Όλα είναι Θεός οπότε όλα αγωνίζονται προς την εξέλιξη, να ανεβούν επίπεδο, να γίνουν περισσότερη ενέργεια, να γίνουν θεοί, να ενωθούν, να γίνουν θεός. Τα ορυκτά να γίνουν φυτά, τα φυτά να γίνουν ζώα, τα ζώα να γίνουν άνθρωποι, οι άνθρωποι να γίνουν διαλογικοί θεοί. Υπάρχει μια ολόκληρη διδασκαλία κατά την οποία εξηγεί η Μπλαβάτσκι το πώς γίνεται αυτή η διαδικασία και την έχει ονομάσει Κοσμογένεση. Παράλληλη θεωρία με αυτή είναι και η Ανθρωπογένεση. Ο άνθρωπος ως μέρος αυτής της θεότητας αποτελείται από τα τέσσερα στοιχεία τα οποία προηγούνται αυτού, έχει σώμα όπως έχουν τα ορυκτά, ενέργεια όπως έχουν τα φυτά, συναισθήματα όπως έχουν τα ζώα και έχει και νόηση, μια εγωιστική νόηση, πάνω από αυτή υπάρχει μια Θεία τριάδα στην οποία όλοι τείνουμε.  Αλλά όλα αυτά δεν είναι κάτι το σπουδαίο είναι απλά εργαλεία που χρησιμοποιεί η θεότητα για να εξελιχθεί. Το σώμα μας, δηλαδή, κατά την Μπλαβάτσκι, είναι κάτι φθαρτό που χρησιμοποιούμε για να πάρουμε τις εμπειρίες μας και να εξελιχθούμε μέσα από την μετενσάρκωση μέχρι να φτάσουμε στην Νιρβάνα που σύμφωνα με τον βουδισμό είναι η ηρεμία ή η γαλήνη. Για να επιταχύνουνε την πορεία αυτή θα πρέπει να μην δημιουργούμε κάρμα αρνητικό. Το κάρμα είναι ο νόμος της δράσης και της αντίδρασης. Όποιος παρεκκλίνει από τον ορθό δρόμο χτυπάει στα τοιχώματα του «δάρμα» και υπάρχει σύγκρουση και πόνος. Αυτός ο πόνος σε επαναφέρει στον ορθό δρόμο. Το κάρμα μεταβιβάζεται σε επόμενες ζωές.


Ο Τελευταίος Πειρασμός του Νίκου ΚαζαντζάκηΣτον Τελευταίο Πειρασμό, ο Νίκος Καζαντζάκης επιχειρεί μια ριζοσπαστική ανασκευή των ευαγγελικών αφηγήσεων, παρουσιάζοντας τους μαθητές του Ιησού ως διστακτικούς, αβέβαιους και βαθιά ανθρώπινους. Η σημαντικότερη παρέμβαση αφορά τον Ιούδα: ο Καζαντζάκης τον αναδεικνύει όχι ως προδότη με την κοινή έννοια, αλλά ως εκτελεστή μιας θεϊκής αποστολής, συνεργάτη στην ολοκλήρωση του σωτηρίου έργου του Χριστού.
Ο συγγραφέας περιγράφει την πορεία του Ιησού, αναπλάθοντας τα ευαγγελικά γεγονότα: “Οι Απόστολοι είναι άνθρωποι, διστακτικοί, αβέβαιοι για τον εαυτό τους και για τον Χριστό, γρήγορα τον εγκαταλείπουν όταν οι περιστάσεις στρέφονται εναντίον τους. Εκτός από έναν: τον Ιούδα. Ο Ιούδας είναι ο πολεμιστής, ο άνθρωπος της δύναμης, ο άνθρωπος που βλέπει στον Χριστό έναν αυτοκράτορα. Μόνον ο Ιούδας είναι που μπορεί να καταστήσει δυνατό τον θρίαμβο του Χριστού”.
Αυτό το σχήμα αντανακλά γνωστικές και μυστικιστικές παραδόσεις, όπου η προδοσία του Ιούδα δεν θεωρείται κακή πράξη αλλά αναγκαίο στοιχείο της θεϊκής τάξης, παρόμοιο με τη θεώρηση της Εωσφορικής φιλοσοφίας σε έργα της Μπλαβάτσκι ή του Ελιφά Λεβί. Στην προσέγγιση του Καζαντζάκη, η σταύρωση του Χριστού και η προδοσία από τον Ιούδα συνδέονται: ο Ιούδας εκτελεί την ύστατη πράξη αφοσίωσης, ενώ ο Χριστός συνειδητοποιεί την αναγκαιότητα της σταύρωσης για τη σωτηρία του κόσμου.
Αυτή η ανάγνωση προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, κυρίως επειδή εμφανίζει παραμόρφωση της Αγίας Γραφής, σε αντιπαράθεση με τον ίδιο τον απόλυτο χαρακτήρα των ευαγγελικών κειμένων. Η Αποκάλυψη του Ιωάννη (22:18-20) προειδοποιεί σαφώς για προσθήκες ή αφαιρέσεις από τα προφητικά λόγια, θεωρώντας ότι οποιαδήποτε παρέμβαση επισύρει θεϊκές συνέπειες. Σε αυτό το πλαίσιο, η κριτική που αντιμετώπισε το έργο του Καζαντζάκη δεν είναι μόνο λογοτεχνική, αλλά και θεολογική και ηθική: η ανασκευή των ευαγγελίων θεωρήθηκε παρέμβαση σε ιερό κείμενο με μόνιμες συνέπειες για τον αναγνώστη που την αποδέχεται.
Η σύγκριση με τη Μπλαβάτσκι και τον Ελιφά Λεβί δείχνει ότι η τάση να επανερμηνεύεται η παράδοση μέσω μυστικιστικών ή αποκρυφιστικών φακών δεν ήταν μοναδική στον Καζαντζάκη. Ωστόσο, ενώ οι θεωρίες αυτές εντάσσονται σε φιλοσοφικές ή μυστικιστικές αναγνώσεις του κόσμου, η χρήση τους σε μυθιστορηματική αφήγηση που αφορά ιστορικά θρησκευτικά πρόσωπα (όπως ο Χριστός και οι Απόστολοι) τον έθεσε σε διαφορετικό επίπεδο κριτικής και αντιπαράθεσης
Κριτική διάστασηΗ ανασκευή αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, κυρίως επειδή παραποιεί τα ευαγγελικά κείμενα. Η Αποκάλυψη Ιωάννη (22:18-20) προειδοποιεί σαφώς ότι οποιαδήποτε προσθήκη ή αφαίρεση από τα προφητικά λόγια επισύρει θεϊκές συνέπειες. Έτσι, η κριτική κατά του έργου δεν ήταν μόνο λογοτεχνική αλλά και θεολογική: η ανασκευή των ευαγγελίων θεωρήθηκε παρέμβαση σε ιερό κείμενο με μόνιμες πνευματικές συνέπειες για τον αναγνώστη.
Σχέση με μυστικιστικές παραδόσειςΜπλαβάτσκι: Η Ελένα Πέτροβνα Μπλαβάτσκι παρουσιάζει τον Εωσφόρο ως «αγνό κήρυκα του φωτός», ο οποίος παραβιάζει τη θεϊκή τάξη όχι από κακόβουλη πρόθεση αλλά από αγάπη και θέληση για φώτιση της ανθρωπότητας. Παρόμοια, ο Ιούδας στον Καζαντζάκη γίνεται εκτελεστής της αναγκαίας θεϊκής ενέργειας.
Ελιφά Λεβί: Ο Λεβί βλέπει την αντίσταση του Εωσφόρου στον Θεό ως πράξη αγάπης και προσφοράς φωτός. Στον Καζαντζάκη, η προδοσία του Ιούδα συνδέεται με την ολοκλήρωση του θεϊκού σχεδίου και την υπερβατική αφοσίωση στον Χριστό.
ΣυμπέρασμαΗ ανάγνωση του Ιούδα στον Τελευταίο Πειρασμό αποτελεί λογοτεχνική και φιλοσοφική ανασκευή των ευαγγελικών αφηγήσεων. Όπως οι μυστικιστικές παραδόσεις του Εωσφόρου, έτσι και η Καζαντζάκεια θεώρηση μεταθέτει το νόημα της προδοσίας από την απλή ηθική κρίση στην υπαρξιακή και θεϊκή αποστολή. Η ένταση της αφήγησης, η ανθρωποκεντρική προσέγγιση και η φιλοσοφική εμβάθυνση του έργου εξηγούν τις έντονες αντιδράσεις της εκκλησιαστικής κοινότητας και όλων των Χριστιανών. 
Ο Τελευταίος Πειρασμός κάτω από μια λογοτεχνική άποψη εξερευνά τη διπλή φύση του ανθρώπου: την εξωτερική δράση και την εσωτερική πάλη μεταξύ αφοσίωσης και ανθρώπινης αδυναμίας. Η αναφορά στον Ιούδα ως «εκτελεστή θεϊκού σχεδίου» εντάσσει την προδοσία στη σφαίρα της υπαρξιακής και μυστικιστικής εμπειρίας, συνδέοντας λογοτεχνία και φιλοσοφία με τις μυστικιστικές παραδόσεις. Κάτω από την οπτική αυτή γωνία θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα καλό έργο -πλην όμως είναι αμφίβολο αν αυτές ήταν οι προθέσεις του συγγραφέα λαμβάνοντας υπόψην μας και την ιδεολογία του.
Η σύγκριση με τη Μπλαβάτσκι και τον Λεβί, βοηθά να κατανοηθεί ότι η λογοτεχνική επανερμηνεία του Ιούδα δεν είναι μοναδική στον κόσμο των μυστικιστικών και αποκρυφιστικών παραδόσεων, αλλά αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας.
Όπως ο ίδιος ο Καζαντζάκης παραδέχεται:
"Δεν ξέρω αν αυτά που έγραψα έχουν αξία. Τα έγραψα γιατί αλλιώς θα με έπνιγαν."
    Ίσως θα ήταν καλύτερα να τον έπνιγε η επιθυμία του να παραποιήσει την Αγία Γραφή παρά να έγραφε τον «Τελευταίο πειρασμό».Η παρέμβαση του Καζαντζάκη στα ευαγγελικά γεγονότα προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, καθώς θεωρήθηκε παραποίηση ιερών κειμένων. Η Αποκάλυψη του Ιωάννη (22:18-20) προειδοποιεί ότι οποιαδήποτε προσθήκη ή αφαίρεση επισύρει θεϊκές συνέπειες, γεγονός που καθιστά τη λογοτεχνική ανασκευή όχι μόνο αισθητική ή φιλοσοφική, αλλά και θεολογικά αμφιλεγόμενη.
- ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ -ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ -ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΙΩΑΝΝΟΥ 22 Επίλογος 18 Εγώ, ο Ιωάννης, βεβαιώνω όλους όσοι ακούνε τα προφητικά λόγια αυτού του βιβλίου, πως αν κανείς προσθέσει κάτι σ’ όσα είναι γραμμένα εδώ, θα του προσθέσει κι ο Θεός τις συμφορές που είναι γραμμένες σ’ αυτό το βιβλίο. 19 Κι αν κανείς αφαιρέσει κάτι απ’ τα προφητικά λόγια αυτού του βιβλίου, θ’ αφαιρέσει κι ο Θεός το μερίδιό του από το δέντρο της ζωής κι από την άγια πόλη. 20 Αυτός που τα επιβεβαιώνει όλα αυτά λέει: «Ναι, έρχομαι σύντομα». «Αμήν• ναι, έλα, Κύριε Ιησού».
Η μασονική και θεοσοφική ιδιότητα του Νίκου ΚαζαντζάκηΗ σχέση του Νίκου Καζαντζάκη με τον τεκτονισμό (Μασονία) και τη θεοσοφία παραμένει ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα και ταυτόχρονα υποβαθμισμένα θέματα στην ερμηνεία της πνευματικής του πορείας. Η διερεύνησή της φωτίζει πλευρές του έργου του που συχνά παραμένουν “μεταξύ των γραμμών”, και προσφέρει ένα πιο ολοκληρωμένο πλαίσιο για την κατανόηση της φιλοσοφικής, θρησκευτικής και αισθητικής του θέσης.
1. Η τεκτονική/μασονική του ιδιότηταΗ πιθανότητα μύησης του Καζαντζάκη στη Μασονία βασίζεται σε διάφορες μαρτυρίες και μελέτες:
Ο νεαρός Καζαντζάκης μυήθηκε στη Μασονία το 1907 στην Αθήνα, σύμφωνα με την επιμελημένη έκδοση των επιστολών του από τον Peter Bien1.
Άλλες έρευνες υποδεικνύουν ότι η πιθανή μύηση αφορά τη Γαλλική Μασονία περίπου το 1926, χωρίς ωστόσο επιστημονική επιβεβαίωση2.
Στο έργο του Μιχάλη Φυσεντζίδη, Επιφανείς και διάσημοι Έλληνες Ελευθεροτέκτονες 1800-1970, υποστηρίζεται η πρώιμη μύηση (1907) και ο Καζαντζάκης περιλαμβάνεται μεταξύ των Ελλήνων τεκτόνων3.
Η Μεγάλη Στοά της Ελλάδος, στο Αφιέρωμα 2011, αναγνωρίζει τον Καζαντζάκη ως «Τέκτωνα» και επισημαίνει ότι «είδε το φως που αναζητούσε στον Τεκτονισμό»4.
Η τεκτονική ιδιότητα υποδηλώνει συμμετοχή σε μυστικές/εσωτερικές δομές, με «αδελφότητα», σύμβολα και διαδικασίες που δεν είναι φανερές στο ευρύ κοινό, κάτι που συμπληρώνει την κατεύθυνση του έργου του προς το εσωτερικό, το υπέρβατο και το μυστικιστικό5.
2. Η θεοσοφική και ανατολική επίδρασηΟ Καζαντζάκης χαρακτηρίζεται ως συγγραφέας με έντονη εσωτερική αναζήτηση, φιλοσοφική, θρησκευτική και μυστηριακή:
Σπούδασε φιλοσοφία στην Αθήνα και αργότερα στο Παρίσι, όπου επηρεάστηκε από τον Henri Bergson6.
Τα έργα του παρουσιάζουν επιρροές από τον Friedrich Nietzsche, τον Βουδισμό, την ανατολική σκέψη και τον χριστιανισμό, μέσα από προσωπικό και υπαρξιακό φακό7.
Η πρώτη του δημοσίευση, Serpent and Lily (1906), εκδόθηκε με το ψευδώνυμο «Κάρμα Νιρβαμή», αναφορά στους όρους της ινδικής φιλοσοφίας «κάρμα» και «νιρβάνα»8.
Το δοκίμιό του Ασκητική (The Saviors of God) περιγράφει τη ζωή ως διάστημα φωτός μεταξύ δύο αβύσσων, συνδέοντας την ανατολική φιλοσοφία με το υπαρξιακό βίωμα9.
Η θεοσοφική και ανατολική επίδραση διαμόρφωσε την υπαρξιακή και ηθική στάση του συγγραφέα, συνδέοντας σύγκρουση φωτός-σκοταδιού, πορεία ψυχής προς τελείωση, έννοια άσκησης και συνεχούς μεταμόρφωσης23.
3. Ο εσωτερικός «δαίμονας» και το υπαρξιακό βίωμαΟ ίδιος ο Καζαντζάκης γράφει στο Αναφορά στον Γκρέκο:
«Ἕνας δαίμονας εἶναι μέσα μου, πού πολλές φορές ψυχανεμίζομαι μέ τρόμο πώς δέν εἶμαι ἐγώ... Ἐγώ εἶμαι μονάχα τό γαϊδοῦρι πού καβαλάει καί πάει…»
Η δήλωση αυτή δείχνει την αίσθηση διπλής φύσης: το «εγώ» που αγωνίζεται και εκείνο που υπακούει σε δύναμη πέρα από τον έλεγχο. Το υπαρξιακό αυτό βίωμα συνδέεται με την τεκτονική μύηση ως συμβολική άσκηση και με τις ανατολικές φιλοσοφίες της συνεχούς μεταμόρφωσης45.
Κριτική Ανασκόπηση και Συμπέρασμα: Η Πνευματική Αναζήτηση και οι Σκοτεινές Όψεις της Ανθρώπινης ΠειθαρχίαςΚριτική Ανάλυση της «Ασκητικής» & Βασικών Εννοιών
Οι ιδέες του Καζαντζάκη μπορούν να οδηγήσουν σε προβληματικές ερμηνείες.
· Η Διχασμένη Ουσία και η Μάχη: Η ιδέα των δύο "αντιδρόμων ρευμάτων" (δημιουργίας & καταστροφής) χαρακτηρίζεται ως Γιν-Γιάνγκ, όπου το κακό δίνεται ως ισάξια, "άγια" δύναμη. Αυτό, είναι μια αντίληψη που συγκρούεται με τη χριστιανισμό (όπου το κακό είναι έλλειψη αγαθού).
· Ο «Ηρωικός Τρόπος Ζωής» ως Εργαλείο: Η "ωραία" λέξη "ηρωικά" απομυθοποιείται. Διδάσκεται ότι δεν σημαίνει απλώς γενναιότητα, αλλά καθημερινή θυσία της προσωπικότητας για έναν υπέρτερο σκοπό (την "εξέλιξη"). Αυτό οδηγεί στην κεντρική κατηγορία:
· Πειθαρχία χωρίς Διάκριση: Το κείμενο αυτό επισημαίνει ένα κρίσιμο ερώτημα: Πώς μπορείς να απαιτείς πειθαρχία πριν την ανώτατη αρετή, που είναι η διάκριση (η ικανότητα να κρίνεις το σωστό από το λάθος); Χωρίς διάκριση, η πειθαρχία μετατρέπεται σε τυφλή υπακοή.
· Αποξένωση της Προσωπικότητας: Ο άνθρωπος παρουσιάζεται ως "πρόχειρο γιοφύρι", "εργαλείο" (Black & Decker), "λιθαράκι" στη μεγάλη εξέλιξη του Σύμπαντος. Η προσωπικότητα, τα συναισθήματα και οι ανάγκες του ατόμου υποβαθμίζονται μπροστά σε έναν αφηρημένο, αόριστο "αγώνα".
Η πορεία του Νίκου Καζαντζάκη, όπως αποτυπώνεται στα έργα και τη ζωή του, δεν μπορεί να εξεταστεί απομονωμένη από τις επιρροές που δέχτηκε, ιδιαίτερα τη μασονία και τη θεοσοφία. Αυτές δεν αποτελούν πανηγυρική αποδοχή ή άκριτη υιοθέτηση, αλλά εργαλεία προσωπικής αναζήτησης και αυτογνωσίας. Η συστηματική αποσιώπηση αυτών των στοιχείων από εκκλησιαστικούς και λογοτεχνικούς κύκλους υποδηλώνει πολιτισμική και ιστορική παράλειψη σημαντικών πτυχών της πνευματικής του διαδρομής.
Οι επιρροές αυτές προσφέρουν κρίσιμα εργαλεία κατανόησης:
Ως συγγραφέας που αμφισβητεί, αναζητεί και μεταμορφώνεται, αψηφώντας τα όρια της κοινωνικής και θρησκευτικής επιβολής.
Στην ενσωμάτωση αντιθέσεων — Ανατολή και Δύση, πνεύμα και ύλη, άσκηση και ελευθερία — που χαρακτηρίζουν τον πυρήνα της φιλοσοφικής του σκέψης.
Στην αναγνώριση ότι η «μύηση» — είτε συμβολική, είτε πραγματική — αποτέλεσε προσωπική εμπειρία, όχι μόνο λογοτεχνικό τέχνασμα.
Καθώς αναζητεί το φως μέσα από το σκοτάδι, η παρουσία της μασονίας και της θεοσοφίας στο υπόβαθρο της ζωής του παραμένει καθοριστική για την κατανόηση του μεγέθους και της πολυπλοκότητας της πνευματικής του περιπέτειας. Η πορεία του αποτελεί παράδειγμα της ανθρώπινης ικανότητας να εξερευνήσει τη ζωή με κριτική σκέψη και πνευματική ευαισθησία.
Σκοτεινές Πτυχές της Πειθαρχίας και Ψυχολογικής Εκμετάλλευσης: Το Παράδειγμα της «Νέας Ακρόπολης»Η Σύνδεση του Καζαντζάκη με τη «Νέα Ακρόπολη» και τους Μηχανισμούς Ελέγχου αποτελεί την πρακτική εφαρμογή της κριτικής.  Η "Νέα Ακρόπολη" χρησιμοποίησε ακριβώς αυτές τις ιδέες του Καζαντζάκη για να δημιουργήσει ένα σύστημα ψυχολογικού ελέγχου.
· Εκμετάλλευση του "Ηρωικού": Η έννοια της καθημερινής θυσίας μετατρέπεται σε αλτρουισμό. Τα μέλη καλούνται να θυσιάσουν χρόνο, χρήμα και ενέργεια για "το μεγαλύτερο καλό", το οποίο στην πράξη ταυτίζεται με τα συμφέροντα της οργάνωσης.
· Απαξίωση της Αποχώρησης: Η φράση "αυτός έσπασε" για όσους φεύγουν είναι ένας κλασικός μηχανισμός χειραγώγησης. Δημιουργεί ένα αφήγημα ότι το πρόβλημα είναι στο άτομο (που "δεν άντεξε"), όχι στην οργάνωση. Η εμπειρία των μελών της τοξικής οργάνωσης «Νέα Ακρόπολη» αναδεικνύει τους κινδύνους της τυφλής πειθαρχίας και της ψυχολογικής χειραγώγησης. Όταν ένα μέλος αποχωρεί, η κοινότητα χρησιμοποιεί τη φράση «αυτός έσπασε», υπονοώντας ότι το άτομο «δεν άντεξε» ή «δεν είχε πειθαρχία». Πρόκειται για μηχανισμό απαξίωσης που διατηρεί τη ψευδαίσθηση υπεροχής της ομάδας και αποτρέπει την κριτική. Συχνά, η αποχώρηση συνοδεύεται από συκοφαντία, ανεξάρτητα από τις θυσίες και την αφοσίωση του μέλους.
· Αντικατάσταση της Προσωπικής Σχέσης: Η αναζήτηση "συντρόφων" στον αγώνα αντί για "φίλων" ή "αγαπητικών" προωθεί την αποξένωση από τους κοντινούς τους ανθρώπους και την πλήρη ταύτιση με την ομάδα. Μια προσωπική μαρτυρία περιγράφει το καταστροφικό αποτέλεσμα αυτής της πίεσης: ένας νεαρός που μυήθηκε στα 18 του και συμμετείχε σε τελετές της οργάνωσης έγινε μάρτυρας ενός τραγικού ατυχήματος, όταν ένας άλλος υψηλόβαθμος, εξαντλημένος νέος από υποχρεωτικά διατάγματα, σκοτώθηκε επιστρέφοντας από τελετουργική εκδήλωση. Η αφήγηση αυτή, παρόλο που θλιβερή, στοχεύει στην αφύπνιση και ενημέρωση, ώστε να αποφευχθεί η επανάληψη παρόμοιων καταστάσεων.
· Ο "Αένας του Στόχου": Το κείμενο αυτό επισημαίνει ένα κεντρικό ερώτημα: "Πότε τελειώνει αυτός ο πόλεμος;". Η απάντηση είναι "ποτέ". Η διαρκή μάχη χωρίς σαφή τέλος είναι χαρακτηριστικό των ολοκληρωτικών ιδεολογιών, που απαιτούν συνεχή εχθρό για να διατηρήσουν τη συνοχή της ομάδας. Αυτό συγκρίνεται ρητά με τον φασισμό. 
Η ψυχολογική μηχανική της «Νέας Ακρόπολης» βασίζεται στην αυθυποβολή και στη συστηματική χειραγώγηση, πείθοντας τα μέλη ότι ζουν πραγματικά τη ζωή τους, ενώ στην ουσία ελέγχονταν πλήρως. Παρόλα αυτά, ακόμα και σε αυτό το τοξικό περιβάλλον, η ανθρώπινη ικανότητα για καλοσύνη και η θεία παρουσία αναδείκνυαν μικρές στιγμές αληθινής ανθρωπιάς. Η εμπειρία αυτή επιβεβαιώνει το ρητό: «Ουδέν κακόν αμιγές καλού», χωρίς όμως να μειώνεται η οργή απέναντι σε όσους εκμεταλλεύτηκαν την εμπιστοσύνη των άλλων.


ΣυμπεράσματαΠαρά το ισχυρά κριτικό του τόνο, το κείμενο αυτό αναγνωρίζει τη λογοτεχνική δύναμη του Καζαντζάκη.
· Η Πνευματική Αναζήτηση: Ο Καζαντζάκης αγωνίστηκε γνήσια με τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής, του θανάτου και του σκοπού. Αυτή η "πνευματική περιπέτεια" είναι αδιαμφισβήτητη.
· Η Λογοτεχνική Δύναμη: Αναγνωρίζεται ότι ο Καζαντζάκης είναι "άψογος" στη χρήση της γλώσσας. Ακριβώς αυτή η "γοητεία" των λέξεων του είναι που κάνει τις υποκείμενες ιδέες τόσο πειστικές και επικίνδυνες.
· Υπάρχει όμως η ανάγκη, ο μελετητής του έργου του Καζαντζάκη να παραμένει άγρυπνος: Η ανάλυση του "Τελευταίου Πειρασμού" δείχνει πώς ο Καζαντζάκης επαναπροσδιορίζει ριζικά χριστιανικά κείμενα (π.χ. κάνει τον Ιούδα συνεργάτη του Θεϊκού Σχεδίου), μια πράξη που αναπόφευκτα και δικαιολογημένα  προκάλεσε ερωτηματικά.
Αυτή η ανάλυση είναι πολύτιμη γιατί προσφέρει μια προειδοποιητική πτυχή στην ανάγνωση του Καζαντζάκη, ζητώντας από τον αναγνώστη να είναι επιφυλακτικός όχι μόνο απέναντι στη γοητεία της γλώσσας, αλλά και στις ηθικές και ψυχολογικές συνέπειες των ιδεών που περιέχει.
 Το έργο του Καζαντζάκη, αν και λογοτεχνικά μεγαλειώδες, φέρει τις "πληγές" μιας αποκρυφιστικής, πανθεϊστικής κοσμοθεωρίας που υποβαθμίζει το άτομο. Αυτή η κοσμοθεωρία, με την έμφαση της σε τυφλή πειθαρχία, θυσία και έναν ατέρμονα "αγώνα", είναι εγγενώς ευάλωτη σε εκμετάλλευση από σεκταριστικές οργανώσεις. Η "Νέα Ακρόπολη" αποτέλεσε ένα πρακτικό παράδειγμα αυτής της εκμετάλλευσης, μετατρέποντας τη φιλοσοφία σε εργαλείο ψυχολογικής κυριαρχίας.
Τελικά το έργο του Καζαντζάκη είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο μόνο αν διαβαστεί με κριτικό πνεύμα και από κάποιον μελετητή που έχει την ικανότητα να προσπερνάει τα άχρηστα και επιβλαβή μέρη του λογοτεχνικού του έργου. 



ΥποσημειώσειςFootnotes
The Selected Letters of Nikos Kazantzakis, επιμέλεια Peter Bien, JSTOR. ↩
Ο Καζαντζάκης Γνωστικός, μελέτη συνδέει τη σκέψη του με γνωστικά και μυστικιστικά στοιχεία. ↩ ↩2
Τεκτονισμός, Θεοσοφία, Αποκρυφισμός, ιστολόγιο/μελέτη που συνδέει τον Καζαντζάκη με το τεκτονικό κίνημα. ↩ ↩2
In Search of the Sacré in Freemasonry, μελέτη για τη σύνδεση της μασονικής πορείας με λογοτεχνικά στοιχεία του Καζαντζάκη. ↩ ↩2
Διπλωματική εργασία: Τεκτονισμός και Τεκτονικό Υποκείμενο, αναφορές για Έλληνες τεκτόνες και επίδραση του τεκτονισμού στην ελληνική κοινωνία και πνευματική ζωή. ↩ ↩2
Henri Bergson, επίδραση στην φιλοσοφία και σκέψη του Καζαντζάκη. ↩
Επιρροές από Friedrich Nietzsche, Βουδισμό, ανατολική σκέψη και χριστιανισμό. ↩
Serpent and Lily (1906), ψευδώνυμο «Κάρμα Νιρβαμή». ↩
Ασκητική (The Saviors of God), μεταφυσική και ανατολική φιλοσοφία. ↩
Βιβλιογραφία / Παραπομπές (ενδεικτική)Καζαντζάκης, Ν. (1948). Ασκητική. Αθήνα: Εκδόσεις Καζαντζάκη.
Nietzsche, F. (1883–1885). Also sprach Zarathustra. Leipzig: E. W. Fritzsch.
Lalich, J. (2004). Bounded Choice: True Belief in Controlled Systems. University of California Press.
Singer, M. T. (2003). Cults in Our Midst: The Continuing Fight Against Their Hidden Menace. Jossey-Bass.
Hassan, S. (1988). Combating Cult Mind Control. Rochester: Park Street Press.
Lifton, R. J. (1989). Thought Reform and the Psychology of Totalism. W. W. Norton & Company.
JAL, [n.d.]. Ορθή προσπάθεια και η φιλοσοφία της Νέας Ακρόπολης.


ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
 Αντίχριστος σημαίνει αντιτιθέμενος στον Χριστό ή πολέμιός του. (Λεξικό Γ. Μπαμπινιώτη) Αυτή η έκφραση αναφέρεται στην Αγία Γραφή, κυρίως από τον μαθητή του Χριστού Ιωάννη, και ειδικότερα μόνο στην Α και Β Επιστολή του. Δεν πρόκειται απαραίτητα για ένα μεμονωμένο άτομο που θα έπαιζε έναν μελλοντικό ρόλο, αλλά για όλους τους ανά τους αιώνες αντιτιθέμενους στον Χριστό. Αυτό το συλλογικό σώμα του Αντιχρίστου έκανε την εμφάνισή του, όταν ζούσε ακόμα ο Ιωάννης. (Α Ιωάννου β 18 " τώρα πολλοί αντίχριστοι υπάρχουσιν", Α Ιωάννου δ 3 "και τώρα μάλιστα είναι εν τω κόσμω").
Α΄ Ιωάννη Κεφ. 4
1 Αγαπητοί, μη πιστεύετε σε κάθε πνεύμα, αλλά δοκιμάζετε τα πνεύματα αν είναι από τον Θεό· επειδή, πολλοί ψευδοπροφήτες έχουν βγει στον κόσμο.
2 Από τούτο γνωρίζεται το Πνεύμα τού Θεού· κάθε πνεύμα που ομολογεί τον Ιησού Χριστό ότι έχει έρθει με σάρκα προέρχεται από τον Θεό·
3 και κάθε πνεύμα που δεν ομολογεί ότι ο Ιησούς Χριστός ήρθε με σάρκα, δεν προέρχεται από τον Θεό · κι αυτό είναι το [πνεύμα] τού αντιχρίστου, που ακούσατε ότι έρχεται, και τώρα βρίσκεται κιόλας μέσα στον κόσμο.
ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ 24
24 ἐγερθήσονται γὰρ ψευδόχριστοι καὶ ψευδοπροφῆται, καὶ δώσουσιν σημεῖα μεγάλα καὶ τέρατα ὥστε πλανῆσαι εἰ δυνατὸν καὶ τοὺς ἐκλεκτούς. 
Μετάφραση 24 Γιατί θα εμφανιστούν ψευδομεσσίες και ψευδοπροφήτες, που θα κάνουν μεγάλα και φοβερά θαύματα, για να πλανήσουν, αν είναι δυνατόν, ακόμα και τους εκλεκτούς.
Είναι μια προειδοποίηση για αντίληψη μιας ήδη υπάρχουσας κατάστασης σχετικά με άτομα που αντιτίθεντο στον Χριστό, ώστε να είναι προσεκτικοί οι Χριστιανοί.
Ο αντίχριστος χαρακτηρίζεται επίσης:
1.     ως "ο πλάνος" (Β Ιωάννου 7)
2.     ως "ο ψεύστης" (Α Ιωάννου β 22)
3.     ως "ο αρνούμενος τον Πατέρα και τον Υιόν" (Α Ιωάννου β 22)
4.     αυτός που "αρνείται ότι ο Ιησούς είναι ο Χριστός" (Α Ιωάννου β 22)
5.     Το θηρίο της Αποκάλυψης που πλανά τους κατοίκους της γης, έχει ταυτιστεί με τον Αντίχριστο από πολλούς μελετητές της Αγίας Γραφής.
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΙΩΑΝΝΟΥ 13[
14 καὶ πλανᾷ τοὺς κατοικοῦντας ἐπὶ τῆς γῆς διὰ τὰ σημεῖα ἃ ἐδόθη αὐτῷ ποιῆσαι ἐνώπιον τοῦ θηρίου, λέγων τοῖς κατοικοῦσιν ἐπὶ τῆς γῆς ποιῆσαι εἰκόνα τῷ θηρίῳ, ὃς εἶχε τὴν πληγὴν τῆς μαχαίρας καὶ ἔζησε. 15καὶ ἐδόθη αὐτῷ πνεῦμα δοῦναι τῇ εἰκόνι τοῦ θηρίου, ἵνα καὶ λαλήσῃ ἡ εἰκὼν τοῦ θηρίου καὶ ποιήσῃ, ὅσοι ἐὰν μὴ προσκυνήσωσι τῇ εἰκόνι τοῦ θηρίου, ἵνα ἀποκτανθῶσι. 16καὶ ποιεῖ πάντας, τοὺς μικροὺς καὶ τοὺς μεγάλους, καὶ τοὺς πλουσίους καὶ τοὺς πτωχούς, καὶ τοὺς ἐλευθέρους καὶ τοὺς δούλους, ἵνα δώσωσιν αὐτοῖς χάραγμα ἐπὶ τῆς χειρὸς αὐτῶν τῆς δεξιᾶς ἢ ἐπὶ τῶν μετώπων αὐτῶν, 17καὶ ἵνα μή τις δύνηται ἀγοράσαι ἢ πωλῆσαι εἰ μὴ ὁ ἔχων τὸ χάραγμα, τὸ ὄνομα τοῦ θηρίου ἢ τὸν ἀριθμὸν τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ. 18 Ὧδε ἡ σοφία ἐστίν· ὁ ἔχων νοῦν ψηφισάτω τὸν ἀριθμὸν τοῦ θηρίου· ἀριθμὸς γὰρ ἀνθρώπου ἐστί· καὶ ὁ ἀριθμὸς αὐτοῦ χξς.
Μετάφραση
14Πλανούσε τους κατοίκους της γης με τις τερατουργίες που του επιτράπηκε να κάνει με εντολή του θηρίου, προτρέποντάς τους να κατασκευάσουν ένα άγαλμα του θηρίου, που είχε δεχτεί την πληγή της μάχαιρας κι ωστόσο ζούσε. 15Επίσης του επιτράπηκε να ζωντανέψει το άγαλμα του πρώτου θηρίου, ώστε να μιλήσει το άγαλμα και να κάνει να θανατωθούν όσοι δεν το προσκυνήσουν. 16Το θηρίο υποχρεώνει όλους, μικρούς και μεγάλους, πλούσιους και φτωχούς, ελεύθερους και δούλους, να χαράξουν σημάδι πάνω στο δεξί τους χέρι ή στο μέτωπό τους. 17 Κανείς δε θα μπορεί να αγοράσει ή να πουλήσει, παρά μόνον αυτός που έχει χαραγμένο το όνομα του θηρίου ή τον αριθμό του ονόματός του. 18 Εδώ χρειάζεται η σοφία. Όποιος έχει μυαλό ας λογαριάσει τον αριθμό του θηρίου, που είναι αριθμός ανθρώπου· ο αριθμός του είναι χξς’ (εξακόσια εξήντα έξι).
 Η Αποκάλυψη που έλαβε ο Ιωάννης από τον Ιησού Χριστό δεν αναφέρεται απαραίτητα στον Αντίχριστο.
 Όμως ο Αντίχριστος αναφέρεται από τον Απόστολο Παύλο στην επιστολή του προς Θεσσαλονικείς Β.
ΠΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΣ Β΄ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΑΥΛΟΥ
Β ΠΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΣ 2
Β Θεσ. 2,7         τὸ γὰρ μυστήριον ἤδη ἐνεργεῖται τῆς ἀνομίας, μόνον ὁ κατέχων ἄρτι ἕως ἐκ μέσου γένηται·
Β Θεσ. 2,7                 Διότι τώρα η δράσις και το έργον της ανομίας ενεργείται και επεκτείνεται κατά τρόπον ακόμη μυστικόν, ώστε να μη είναι εξ ολοκλήρου φανερόν. Και τούτο διότι υπάρχει κάποιος, που εμποδίζει τον άνομον να εκδηλωθή με όλην αυτού την θρασύτητα και αναισχυντίαν. Και έτσι η πλήρης εμφάνισις του ανόμου θα γίνη, όταν το εμπόδιον αυτό λείψη από το μέσον.
Β Θεσ. 2,8         καὶ τότε ἀποκαλυφθήσεται ὁ ἄνομος, ὃν ὁ Κύριος ἀναλώσει τῷ πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ καὶ καταργήσει τῇ ἐπιφανείᾳ τῆς παρουσίας αὐτοῦ·
Β Θεσ. 2,8                Και τότε θα ξεσκεπασθή και θα φανερωθή ο άνομος, τον οποίον ο Κυριος θα εξολοθρεύση και θα αφανίση τόσον εύκολα, σαν με ένα φύσημα απλώς του στόματός του και θα τον εξουδετερώση με την ένδοξον εμφάνισιν της παρουσίας του.
Β Θεσ. 2,9         οὗ ἐστιν ἡ παρουσία κατ᾿ ἐνέργειαν τοῦ σατανᾶ ἐν πάσῃ δυνάμει καὶ σημείοις καὶ τέρασι ψεύδους
Β Θεσ. 2,9                Αυτού δε του ανθρώπου της ανομίας η παρουσία και η εμφάνισις θα γίνεται τότε με κάθε δύναμιν, με σημεία και τέρατα ψευδή και διαβολικά, τα οποία θα ενεργή ο διάβολος, που θα χρησιμοποιή αυτόν σαν όργανόν του.
Β Θεσ. 2,10        καὶ ἐν πάσῃ ἀπάτῃ τῆς ἀδικίας ἐν τοῖς ἀπολλυμένοις, ἀνθ᾿ ὧν τὴν ἀγάπην τῆς ἀληθείας οὐκ ἐδέξαντο εἰς τὸ σωθῆναι αὐτούς·
Β Θεσ. 2,10               Θα γίνη ακόμη η εμφάνισίς του με κάθε μέσον και είδος απάτης, που θα είναι καρπός της αδικίας, που θα επικρατήση μεταξύ εκείνων που θα είναι προωρισμένοι εξ αιτίας των δια την απώλειαν, επειδή δεν εδέχθησαν να αγαπήσουν και κάμουν κτήμα των την αλήθειαν, δια να σωθούν.
Β Θεσ. 2,11        καὶ διὰ τοῦτο πέμψει αὐτοῖς ὁ Θεὸς ἐνέργειαν πλάνης εἰς τὸ πιστεῦσαι αὐτοὺς τῷ ψεύδει,
Β Θεσ. 2,11               Και δια τούτο θα παραχωρήση ο Θεός να έλθη και εκδηλωθή εις αυτούς ενέργεια πονηρά, δια να πιστεύσουν αυτοί στο ψεύδος,
Β Θεσ. 2,12        ἵνα κριθῶσι πάντες οἱ μὴ πιστεύσαντες τῇ ἀληθείᾳ, ἀλλ᾿ εὐδοκήσαντες ἐν τῇ ἀδικίᾳ.
Β Θεσ. 2,12               και έτσι να κατακριθούν όλοι όσοι δεν επίστευσαν εις την αλήθειαν, αλλ' εδέχθησαν και ηκολούθησαν με ευχαρίστησιν και προθυμίαν την αδικίαν.